Wolność zawodowa i elastyczne formy zatrudnienia – definiujemy pojęcia
Zdecydowanie zagłębianie się w otchłań wolno-zawodowej fascynacji nie miałoby sensu, gdybym nie wprowadził blogowej nomenklatury. Pojęć, które są niezrozumiałe lub rozumiane przez każdego inaczej. Rzucam na nie cień subiektywności.
Blogi mają to do siebie, że są bardzo subiektywne, a ja nie zamierzam plasować się na pozycji eksperta.
Mam swoje doświadczenia, wiem to i owo. Uczę się jednak na swoich błędach i wciąż popełniam kolejne. Nie mam certyfikatu szkoły ekspertów, jak mówią żartobliwie blogerzy ?
Po co w ogóle promować wolność zawodową?
Z raportów rynkowych wynika, że do 2020 roku w Ameryce 40-50% pracowników to będą freelancerzy. Polska w wielu branżach nie nadąża za trendami, jednak przoduje w IT. Jeśli branże nieco bardziej konserwatywne będą brały przykład z sektora informatycznego, to czeka nas wielka redefinicja pojęcia „praca”. Warto obrać sobie za cel propagowanie idei wolności zawodowej, ponieważ, skoro świat i tak zmierza w tą stronę, to dlaczego Ty, drogi czytelniku, nie miałbyś być jednym z pionierów?
Wolność zawodowa i lekcja historii
Wolność zawodowa to pojęcie, które nie ma jednoznacznej definicji. Jest raczej używane jako metafora. Określa prawa człowieka do wolności w wyborze wykonywanego zawodu jak i miejsca pracy. Najdokładniej odzwierciedla to Deklaracja Podstawowych Praw i Wolności z 1989 roku. Mówi o „prawie każdego do swobodnego wyboru zawodu i miejsca pracy oraz do swobodnego wykonywania swojego zawodu” (art. 12 pt. „Wolność zawodowa”).
Od czasu zmian ustrojowych minęło wiele lat, a prawna nomenklatura nieudolnie próbuje nadążyć za frywolnym rynkiem. Znane jest pojęcie wolnych zawodów, do których należą architekci, prawnicy, komornicy, notariusze, itd. Nie istnieje normatywna definicja, a klasyfikacja bierze się raczej z dość swobodnej formy wykonywania tych zawodów. Osobiście. Podpisując się pod swoją pracą. Konstytucja z 1997 roku wprowadza nieco bardziej zrozumiałe określenie- „Zawód zaufania publicznego„. Nie każdy wolny zawód został zaliczony w poczet nowej definicji. Określenia te są bliskie, nie tożsame.
Czy freelancing to „wolny zawód”?
I tak i nie. Czytając listę zawodów zorientujecie się, że króluje idea „człowieka służącemu drugiemu człowiekowi”. Zatem według pierwowzoru człowiek wykonujący wolny zawód nie mógł być podwykonawcą firmy, gdzie freelancer bardzo często prowadzi taką formę działalności. Mam jednak wrażenie, że państwo dąży do neutralizacji tego pojęcia i utożsamienia go z „wolnością wykonywania zawodu”. Odpowiedzi na powyższe pytanie jest wiele. Osobiście nie zgadzam się ze standaryzacją pojęć jako próby nadążania za rynkiem. Dlatego na potrzeby bloga, dyplomatycznie, będę unikał tego stwierdzenia. Co oznacza postawę, że freelancing nie jest zawodem wolnym. Zamiennie często pojawi się polski odpowiednik, jakim jest „wolny strzelec”.
Po ustaleniu co jest czym, należałoby wprowadzić pojęcia, dla których nie znajdziesz normatywnych definicji. Są jednak podstawą moich rozpraw. Potraktuj je subiektywnie ale i bardzo jednoznacznie, w obrębie bloga.
Wolność zawodowa – rynkowe prawo swobody do wykonywania i tworzenia nowych zawodów, które nie są unormowane prawnie, gospodarczo lub ekonomicznie. Definiuje je nie przedmiot wykonywanej działalności, a sposób w jaki jest prowadzona. Cechą charakterystyczną jest niezależność. Osoby podejmujące się takich działań określane są mianem freelancera lub solopreneura. Nie istnieje tutaj pojęcie pracownika, co jest tożsame z brakiem świadczeń pracowniczych i własną działalnością gospodarczą. Pojęcie „pracownika” zastępuje „zleceniobiorca”. Nawet jeśli świadczy usługi tylko dla jednej firmy i to w pełnym wymiarze.
Ta definicja różni się od tej z Deklaracji Podstawowych Praw i Wolności tym, że odnosi się nie tylko do państwa ale i zleceniodawcy. Jest esencją wolnego rynku. Ponadto zakłada tworzenie nowych zawodów, co nieszczególnie jest brane pod uwagę w tego typu dokumentach.
Elastyczne formy zatrudnienia – to niejako półśrodek między działalnością gospodarczą a etatem. Celem korzystania przez pracodawców z tego typu form, jest minimalizacja kosztów zatrudnienia. Dla pracownika to uatrakcyjnienie oferty pracy lub zatrudnienie tymczasowe dla realizacji konkretnego, skończonego w czasie, zadania (np. kontrakt). Dzielimy je na dwa typy, zależne od stosunku pracy:
- pozostanie w stosunku pracy. Pracownik-pracodawca. Uelastycznienie tradycyjnej formy zatrudnienia, np. czasem, miejscem, systemem wynagrodzeń, zakresem obowiązków itp.
- niepozostanie w stosunku pracy. Zleceniobiorca-zleceniodawca. Tak zwane zatrudnienie niepracownicze. Jesteśmy zatrudniani w celu realizacji konkretnego zlecenia lub dzieła. Występują tutaj umowy firma-osoba fizyczna lub firma-firma (własna działalność gospodarcza).
Flexicurity – to koncepcja społeczna zapewniająca bezpieczeństwo korzystającym z elastycznych form zatrudnienia, które nie zawierają świadczeń socjalnych. Wiele osób nie podejmuje się specjalizacji zawodowej i wyjścia poza stosunek pracy ze względu na świadczenia socjalne i pozorne poczucie bezpieczeństwa. Flexicurity ma na celu diametralne zmniejszenie bezrobocia przez ułatwienie dostępu do rynku pracy i nieustannego rozwoju pracowników. Nastąpią płynniejsze przejścia pracowników między firmami i zwiększą się kompetencje jednostki. To obszerny i ideologiczny temat, na pewno poświęcę mu jeden z postów.
Freelancer (wolny strzelec) – osoba sygnująca swoją pracę swoją osobą. Przeważnie zlecenia przyjmuje od wielu podmiotów. Cechuje go owa wolność. Pracuje gdzie chce, kiedy chce i z kim chce. Coraz częściej freelancerzy stają się cyfrowymi nomadami i solopreneurami.
Solopreneur (samozatrudniony) – Określenie tożsame z wyższą formą działalności freelancera. Usługi i produkty nadal markowane są przez konkretnego specjalistę. Pojawia się jednak aspekt delegowania istotnych części pracy (takich, bez których dzieło nie może powstać) innym freelancerom lub firmom. Zazwyczaj powodem jest skalowanie biznesu, brak dostatecznej ilości czasu lub podniesienie jakości oferowanych produktów i usług. Ważne jest jednak, by kluczowa wartość nadawana była przez solopreneura i sygnowana jego marką. Przykładem jest tutaj branżowy ekspert, który tworzy kurs wideo. Nadaje mu kręgosłup merytoryczny i występuje na filmach. Do realizacji zatrudnia jednak całą ekipę (scenarzysta, kamerzysta, edytor, wizażysta, itp.).
Świadomie unikam określenia „samozatrudniony” ponieważ to określenie skażone jest mylnym wyobrażeniem typowej, jednoosobowej działalności gospodarczej, które nijak ma się do współczesnych reguł ekonomii rynkowej. Typowy pan Janusz niech dalej zajmuje się swoją firemką, My pójdziemy z duchem czasu, określając właściciela jednoosobowych działalności w nowoczesnej formie jako solopreneura.
Cyfrowy nomada – kategoria freelancera, który nie posiada żadnych ograniczeń narzucających mu miejsce i czas wykonywania swojej pracy. Podstawą komunikacji jest telefon i internet. Nomadów cechują skłonności podróżnicze, co powoduje stworzenie sobie środowiska w pełni mobilnego. Nie jest to konieczne w przypadku typowego freelancera.
Skoro już się rozumiemy, możemy przejść do części praktycznej. Jak zostać, jak być i jak wzrastać jako freelancer!
PS. Rodzaje wolności zawodowej wypisane wyżej, to tylko namiastka możliwości, jakie oferuje rynek. Najlepiej przejrzeć wszystkie i znaleźć coś, co jest zgodne z nami samymi. Jeśli nie wiesz co będzie dla Ciebie najlepsze, napisz w komentarzu czego szukasz i oczekujesz od pracy swoich marzeń. Znajdziemy wspólnie coś, w czym będziesz mógł wzrastać ?
